சமணம் என்பது பண்டைய இந்தியாவின் பல சமயக் கோட்பாடுகளைக் குறிக்கும் ஒரு மதநெறியாகும். இந்தச் சொல் “சிரமண” என்ற வடமொழிச் சொல்லின் சிதைவு ஆகும், அதாவது “தன்னை வருத்துதல்” என்பதைக் குறிக்கும். சமணத்தைப் பற்றி 12ஆம் நூற்றாண்டில் ஏற்பட்ட குழப்பங்களால், தமிழ் இலக்கியங்களில் இச்சொல் சைனத்தை மட்டும் குறிக்க பயன்படுத்தப்பட்டது. ஆயினும், திவாகர நிகண்டு மற்றும் பிங்கல நிகண்டு ஆகிய தமிழ் நிகண்டுகளில், சாவகர், அருகர், ஆசீவகர் ஆகியோரையும் சமணர் எனக் குறிப்பிடுகின்றன.
சமணம் ஒரு பொதுப் பதமாக இருப்பதால், பௌத்தம், அஞ்ஞானம், வேதாந்தம் போன்ற பிற மதங்களையும் அடையாளம் காட்ட பயன்படுத்தப்பட்டது. இது, சமணத்துக்கும் சைனத்துக்கும் இடையே எழுந்த குழப்பங்களுக்கு வழிவகுத்தது. சமணத்தின் உட்பிரிவுகளில் ஆசீவகம் மற்றும் சாவகம் ஆகிய நெறிகள் இருந்தன, இதனால் அச்சமயங்களுக்கும் பின்னர் சைனத்திற்கும் இடையே குழப்பம் நிலவியது.
சமணத்தின் முக்கியக் கொள்கைகள்:
சமணத்திற்கு பின்னர் வந்த சைவ சமயத்தின் வளர்ச்சி மற்றும் புத்த சமயத்தின் பரவல் காரணமாக சமணம் தமிழகத்தில் பல்வேறு சமய தாக்குதல்களால் பின்னடைவடைந்தது. இருப்பினும், சமணங்கள் மூலம் பல இலக்கிய நூல்கள் மற்றும் குகைக் கோயில்கள் உருவாக்கப்பட்டன, குறிப்பாக எல்லோரா மற்றும் பண்டேல்கண்டு ஆகிய இடங்களில்.